Phục hồi chức năng sau thay khớp gối: Phương pháp, bài tập, mục tiêu

Tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối giúp thúc đẩy nhanh tiến trình hồi phục của người bệnh. Tuy nhiên, nếu tập phục hồi chức năng không đúng kỹ thuật có thể gây ảnh hưởng xấu tới khớp gối mới. Do đó, người bệnh cần tập luyện theo sự hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

Phẫu thuật thay khớp gối là gì?

Phẫu thuật thay khớp gối thường được chỉ định cho những trường hợp tổn thương hư hỏng nghiêm trọng ở khớp gối do bệnh thoái hóa khớp gối, di chứng biến dạng vùng khớp gối sau chấn thương hay những nguyên nhân khác. (1)

Khi phẫu thuật, bác sĩ sẽ cắt bỏ phần đầu xương đã bị hư, sau đó tái tạo bằng vật liệu nhân tạo để bảo vệ và tránh tình trạng các đầu xương tiếp xúc trực tiếp với nhau khi di chuyển. Điều này giúp giảm thiểu tối đa đau đớn cho người bệnh, đồng thời sửa chữa những biến dạng ở khớp, trục chi.

Một ca phẫu thuật thay khớp gối cần được đảm bảo các yếu tố:

• Sự liên quan giữa phần mặt khớp nhân tạo và phần thân xương
• Mối quan hệ bình thường giữa các phần khớp thay thế như quan hệ bánh chè và lồi cầu đùi, lồi cầu đùi và mâm chày nhân tạo

Một ca phẫu thuật thay thế khớp gối tổn thương bằng chất liệu nhân tạo thành công sẽ giúp người bệnh cải thiện triệu chứng đau nhức, tình trạng biến dạng chi, từ đó giúp việc di chuyển dễ dàng, thuận tiện hơn.

Các biến chứng sau phẫu thuật

1. Biến chứng sớm

• Nhiễm khuẩn: Nhiễm khuẩn là rủi ro không mong muốn của phẫu thuật. Khi xuất hiện biến chứng này, người bệnh sẽ có những biểu hiện như đau, sốt, sưng to gối, chảy dịch tại vết mổ. Khi đó, bác sĩ sẽ cần cấy vi khuẩn, làm kháng sinh đồ để điều trị kháng sinh phù hợp, sau đó tiếp tục theo dõi người bệnh. Trường hợp nghiêm trọng hơn có thể được chỉ định mổ lại để làm sạch khớp gối.
• Tắc mạch: Đây là sự hình thành của những cục máu đông ở tĩnh mạch. Biến chứng này gây thuyên tắc phổi, thậm chí người bệnh tử vong đột ngột. Bác sĩ có thể hạn chế biến chứng này khi cho người bệnh dùng thuốc chống đông dự phòng.
• Máu tích tụ trong gối, cứng gối…

2. Biến chứng muộn

• Nhiễm khuẩn muộn: Khi điều trị những loại nhiễm khuẩn muộn sau phẫu thuật, bác sĩ thường phải thay lại khớp mới cho người bệnh. Có rất nhiều loại khớp gối chuyên biệt được sản xuất cho các trường hợp phẫu thuật thay lại khớp gối.
• Cứng khớp, các biến chứng cơ học do khớp nhân tạo. Một số trường hợp cần thay lại khớp mới như khớp gối nhân tạo không vững, mòn khớp và lỏng khớp nhân tạo.

Khi nào có thể bắt đầu thực hiện bài tập phục hồi?

Sau mổ thay khớp gối, khi người bệnh đã tỉnh táo, kỹ thuật viên vật lý trị liệu sẽ giúp thực hiện quá trình phục hồi chức năng. Người bệnh sẽ được hướng dẫn thực hiện những bài tập gập gối. Kỹ thuật viên sẽ giúp người bệnh di chuyển nhẹ nhàng với nạng hoặc khung tập đi.

Chương trình phục hồi sau phẫu thuật thay khớp gối sẽ gồm những bài tập hỗ trợ sự vững chắc của khớp gối, chịu lực thăng bằng và thực hiện những hoạt động chức năng. Các bài tập gồm:

• Bài tập sức cơ: Bài tập này giúp người bệnh luyện cơ mông, khớp háng, cơ đùi và cơ cẳng chân.
• Bài tập chống chân chịu lực: Đối với trường hợp thay loại khớp có xi măng, người bệnh nên tập chống chân chịu lực dần lên chân mổ, nên dừng lại khi thấy khó chịu. Với loại khớp thay không có xi măng, người bệnh đặt các ngón chân xuống từ từ đến khi đỡ đau rồi tăng dần trọng lượng xuống chân đó.
• Bài tập kết hợp: Người bệnh có thể đạp xe hoặc bơi lội kết hợp các hoạt động hằng ngày như lên xuống cầu thang, ngồi xổm, lên xuống giường…

Quá trình phục hồi chức năng sau thay khớp gối

Sau thay khớp gối, người bệnh khó tránh khỏi cảm giác đau. Do đó, những bài tập phục hồi chức năng không chỉ cải thiện tình trạng đau nhức mà còn giúp khớp gối phục hồi khả năng vận động nhanh chóng. (2)

1. Giai đoạn 1 (1 - 2 tuần sau mổ)

Những bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối ở giai đoạn này sẽ giúp:

• Kiểm soát tình trạng phù nề và giảm đau
• Duy trì duỗi gối 0º và gấp 100º
• Duy trì sức mạnh của các cơ
• Di chuyển được với các dụng cụ trợ giúp (nạng, khung tập đi…)
• Duy trì thực hiện các bài tập tại nhà

1.1 Ngày 1

• Thực hiện chườm lạnh khớp gối mỗi lần khoảng 15 phút, ít nhất 3 lần/ngày
• Bài tập thực hiện trên giường: Bài tập co cơ tĩnh được thực hiện bằng cách người bệnh nằm duỗi thẳng chân, co cơ tĩnh ở bên chân mổ, co 5 giây và nghỉ 5 giây, tập 10 lần/ngày.
• Những bài tập khác: Người bệnh tập vận động khớp cổ chân và tập trượt gót chân.
• Tập ngồi dậy từ từ, tập thay đổi vị trí ở trên giường
• Tập vận động chủ động khớp gối: 0º - 70º

1.2 Ngày 2

• Tiếp tục thực hiện những bài tập trên
• Thực hiện bài tập độc lập trên giường khoảng 5 lần mỗi ngày
• Tập vận động khớp cổ chân
• Người bệnh tập gập, duỗi, dạng và khép háng chủ động hoặc có sự trợ giúp
• Tập ngồi trên ghế khoảng 30 phút, 2 lần mỗi ngày
• Tập di chuyển vào nhà vệ sinh với trợ giúp của người chăm sóc
• Tập vận động chủ động khớp gối: 10º - 80º

1.3 Ngày thứ 3 tới 2 tuần

• Tiếp tục thực hiện các bài tập trên.
• Thực hiện những bài tập khớp gối: Tập duỗi hoàn toàn khớp gối. Mỗi ngày tập gấp chủ động khớp gối thêm 10º, tới ngày thứ 5 tầm vận động khớp gối cần đạt được 100º.
• Tập mạnh sức cơ đùi, sức cơ cẳng chân bằng những bài tập có sức cản
• Tập đứng chịu lực trên 2 chân, đứng chịu lực trên mỗi chân. Khi người bệnh chịu được trọng lực, tiến hành tập thăng bằng khi đứng. Tập dồn trọng lượng cơ thể lên chân mổ.
• Tập ở tư thế đứng: Thực hiện bài tập gấp duỗi dạng khép khớp háng ở bên chân mổ
• Tập di chuyển nhẹ nhàng với nạng hoặc khung tập đi

2. Giai đoạn II: Từ 2 đến 5 tuần sau phẫu thuật

Những bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối ở giai đoạn này sẽ giúp:

• Cải thiện tình trạng đau và giảm phù nề
• Gia tăng tầm vận động của khớp gối từ 0º - 115º
• Tăng cường sức mạnh các cơ
• Trở lại các hoạt động chức năng hằng ngày
• Bắt đầu tham gia chương trình tập luyện tại nhà

Phương pháp: Duy trì thực hiện những bài tập ở giai đoạn I.

• Tập gấp duỗi khớp gối mổ bằng những bài tập thụ động hay chủ động có trợ giúp.
• Mỗi tuần tập gấp gối thêm 5º. Tới tuần thứ 5, tầm vận động khớp gối phải đạt 0º - 115º.
• Tập kéo giãn thụ động khớp gối theo hướng dẫn của kỹ thuật viên vật lý trị liệu
• Tập tăng cường sức mạnh cơ: Thực hiện bài tập vận động khớp gối chủ động có sức cản tăng dần.
• Tới tuần thứ 3, người bệnh bắt đầu thực hiện bài tập xuống tấn.
• Tập di chuyển trên đệm, bước qua các chướng ngại vật ít nguy hiểm có dùng nạng trợ giúp.
• Hoạt động trị liệu sau mổ: Người bệnh có thể tập luyện bằng cách di chuyển tại giường, sử dụng nhà tắm, đi giày dép.
• Tập đạp xe đạp mỗi lần khoảng 15 phút, 2 lần/ngày.

Giai đoạn III: Sau phẫu thuật từ 6 đến 8 tuần

Những bài tập phục hồi chức năng sau thay khớp gối ở giai đoạn sẽ giúp:

• Tiếp tục cải thiện tầm vận động cho khớp gối từ 0º tới 115º hoặc 120º
• Gia tăng sức mạnh của cơ
• Tập thăng bằng không có sự trợ giúp
• Trở lại với những hoạt động thường ngày

Phương pháp:

• Duy trì thực hiện những bài tập ở giai đoạn 2
• Người bệnh tiếp tục tập vận động gấp duỗi khớp gối mổ
• Tập tăng cường sức mạnh các cơ
• Tập đứng chịu lực hoàn toàn trên chân mổ
• Bỏ dùng dụng cụ trợ giúp
• Đi bộ, tập lên xuống cầu thang
• Tập đạp xe
• Có thể tập hoặc trở lại từ từ với những hoạt động thể thao nhẹ nhàng, rồi tăng dần cường độ tập

Mất bao lâu thì có thể đi lại bình thường?

Người bệnh thường mất khoảng 4 - 6 tuần để hoàn tất chương trình phục hồi chức năng sau thay khớp gối. Quá trình này kết thúc nhanh hay chậm còn tùy thuộc vào công việc hay mức độ hoạt động mà người bệnh thực hiện. (3)

Với riêng mỗi trường hợp, người bệnh nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ và kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Điều này sẽ giúp tiết kiệm thời gian và duy trì trạng thái tốt nhất cho người bệnh, sớm trở lại với công việc hay các hoạt động hằng ngày.

Sau khi phục hồi, người bệnh có thể tham gia các hoạt động thể chất với cường độ thấp như đi bộ, yoga cơ bản, thái cực quyền, các môn thể thao dưới nước… Tránh tập các bộ môn tập luyện với cường độ cao như bóng đá, quần vợt, bóng rổ…

Cần lưu ý gì trong quá trình phục hồi?

Sau khi thay khớp gối, người bệnh thường mất tới 3 tháng để vận động như bình thường. Sau 1 năm, người bệnh có thể không nhận ra sự khác biệt giữa khớp thật và khớp nhân tạo. Để quá trình phục hồi diễn ra nhanh chóng, người bệnh cần lưu ý: (4)

• Tiếp tục dùng thuốc giảm đau hoặc thuốc kháng viêm được kê đơn để cải thiện tình trạng đau sưng ở khớp gối
• Dùng các dụng cụ hỗ trợ như khung tập đi, nạng, gậy tùy theo giai đoạn hồi phục
• Duy trì thực hiện những bài tập vật lý trị liệu giúp ngăn ngừa tình trạng cứng khớp, tránh ép gối quá nhiều
• Không ngồi khoanh chân trong 6 tuần đầu sau mổ
• Khi ngủ, không kê gối ở bên dưới khớp gối mổ để tránh đầu gối bị mất duỗi
• Hạn chế xoay khớp gối
• Sử dụng giày hỗ trợ di chuyển
• Không quỳ trên đầu gối mổ
• Chườm đá trong 20 phút sau mỗi 3 - 4 giờ để giúp giảm sưng và đau

Khoa Phục hồi chức năng tại Tâm Anh

Sở hữu đội ngũ chuyên gia, điều dưỡng và kỹ thuật viên chuyên nghiệp, được đào tạo bài bản, tận tâm và nhiệt tình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh mang đến các dịch vụ chăm sóc vật lý trị liệu, phục hồi chức năng đa dạng cho người mắc những bệnh lý thoái hóa cơ xương khớp hoặc người mắc các chấn thương như gãy xương, trật khớp, bong gân, bệnh tim mạch, hô hấp; các khuyết tật phổ biến ở trẻ em như bại não, tự kỷ và các rối loạn tâm thần như stress, trầm cảm…

Hơn thế nữa, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh còn tiên phong áp dụng những phương pháp trị liệu cập nhật mới nhất, giúp người bệnh nhanh chóng hồi phục, sớm tái hòa nhập cuộc sống hằng ngày, đặc biệt là hạn chế tối đa xuất hiện di chứng.

Đến với Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, người bệnh còn được trải nghiệm các dịch vụ cao cấp như phòng tập theo tiêu chuẩn quốc tế, dịch vụ chăm sóc khách hàng tận tình, chu đáo, kênh liên lạc thông suốt 24/7… Tất cả nhằm hỗ trợ tốt nhất cho người bệnh yên tâm luyện tập mỗi ngày.

Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Hệ thống BVĐK Tâm Anh, là nơi quy tụ đội ngũ chuyên gia đầu ngành, bác sĩ ngoại khoa giàu kinh nghiệm, tận tâm, nhiệt tình như: TTND.GS.TS.BS Nguyễn Việt Tiến; PGS.TS.BS Đặng Hồng Hoa; BS.CKII Nguyễn Xuân Thắng, ThS Trần Văn Dần, BS.CKI Đỗ Thị Hồng Ánh, BS.CKI Đào Văn Hoàn, BS.CKI, Lê Văn Tâm, BS Đặng Ngọc Minh Thùy, BS.CKI Huỳnh Hoàng Anh, BS Trịnh Thị Ngọc Lan, BS Nguyễn Đỗ Vũ, BS.CKI Cát Hồng Hà, BS Mai Thị Chi Mai, BS.CKI Trần Thị Thu Hương, ThS.BS.CKII Trần Anh Vũ; BS.CKI Trần Xuân Anh, ThS.BS.CKI Lê Đình Khoa, ThS.BS Nguyễn Quang Tôn Quyền; TS.BS Đỗ Tiến Dũng; TS.BS.CKII Vũ Hữu Dũng…

Đây cũng là một trong những đơn vị tiên phong trong việc chẩn đoán và điều trị các bệnh về cơ xương khớp với kỹ thuật hiện đại theo phác đồ cập nhật quốc tế.

Bệnh viện còn được trang bị hệ thống máy móc, trang thiết bị chẩn đoán hình ảnh hiện đại như: máy chụp CT 768 lát cắt Somatom Drive, máy cộng hưởng từ thế hệ mới Magnetom Amira BioMatrix, robot Artis Pheno, máy đo mật độ xương, máy siêu âm…; hệ thống kính vi phẫu thuật Opmi Vario 700 Zeiss, bàn mổ Meera-Maquet… để có thể phát hiện sớm các tổn thương và điều trị hiệu quả các bệnh lý về cơ xương khớp…

BVĐK Tâm Anh còn sở hữu hệ thống phòng khám khang trang, khu nội trú cao cấp; khu vực phục hồi chức năng hiện đại; quy trình chăm sóc hậu phẫu toàn diện giúp bệnh nhân nhanh chóng hồi phục và ổn định sức khỏe sau phẫu thuật.

Để đặt lịch khám và điều trị với các chuyên gia đầu ngành tại Trung tâm Chấn thương chỉnh hình, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách vui lòng liên hệ:

Quá trình phục hồi chức năng sau thay khớp gối cần được bắt đầu càng sớm càng tốt, ngay sau khi người bệnh tỉnh táo. Người bệnh cần tuân thủ chương trình tập luyện theo hướng dẫn của bác sĩ hoặc kỹ thuật viên vật lý trị liệu. Điều này sẽ giúp rút ngắn thời gian phục hồi, đảm bảo an toàn cho khớp gối mới và ngăn ngừa biến chứng. Nếu thực hiện tốt những bài tập sau mổ, bạn có thể sớm quay trở lại với những hoạt động bình thường, tập luyện và thi đấu thể thao.