Triglyceride cao sẽ trở thành mối đe dọa tiềm ẩn đối với hệ tim mạch, gan và hoạt động chuyển hóa. Do đó, hiểu rõ về triglyceride, nguyên nhân khiến chỉ số này tăng cao, cách điều trị và phòng ngừa sẽ giúp chúng ta chủ động hơn trong việc kiểm soát mức triglyceride.
Triglyceride cao là gì?
Triglyceride cao là tình trạng chất béo trung tính trong máu vượt ngưỡng bình thường, làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, mỡ máu, nhồi máu cơ tim, gan nhiễm mỡ, đột quỵ….
Triglyceride là chất béo trung tính được hình thành từ một phân tử glycerol kết hợp với ba phân tử axit béo. Chúng được tổng hợp trong cơ thể từ các nguồn thực phẩm như đồ ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chiên rán và các sản phẩm động vật có chứa nhiều cholesterol.
Triglyceride đóng vai trò quan trọng trong việc dự trữ năng lượng của cơ thể, được tích trữ chủ yếu trong mô mỡ và được giải phóng khi cơ thể cần năng lượng. Tuy nhiên, nếu lượng calo nạp vào cao hơn lượng calo đốt cháy, có thể gây tăng triglyceride máu. Đây là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe như béo phì, bệnh tim mạch và rối loạn chuyển hóa. Kiểm soát chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên và duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp điều chỉnh mức triglyceride trong máu một cách hiệu quả. (1)
Chỉ số triglyceride bao nhiêu là cao?
Thông qua kết quả xét nghiệm máu, bác sĩ có thể biết được lượng triglyceride của người bệnh có nằm trong mức khỏe mạnh hay không. Mức triglyceride bình thường ở người lớn là dưới 150mg/dL. Chỉ số triglyceride bình thường ở người trẻ từ 10-19 tuổi là dưới 90mg/dL (2). Các mức triglyceride được cho là cao là:
Tình trạng Chỉ số Chỉ số triglyceride ngưỡng cao 150-199 mg/dL Chỉ số triglyceride cao 200-499 mg/dL Chỉ số triglyceride rất cao > 500 mg/dL
Nguyên nhân dẫn đến triglyceride cao
Nguyên nhân triglyceride cao khá đa dạng, bao gồm các yếu tố liên quan đến bệnh lý, lối sống và các tác động từ môi trường.
1. Bệnh thận
Khi chức năng thận bị suy giảm, quá trình chuyển hóa chất béo và đạm bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Cơ thế bắt đầu tích tụ nhiều chất béo hơn do khả năng đào thải và xử lý bị suy yếu. Tình trạng này dẫn đến nồng độ triglyceride trong máu tăng cao một cách bất thường.
2. Đái tháo đường
Tình trạng kháng insulin ở bệnh nhân đái tháo đường làm rối loạn quá trình chuyển hóa lipid trong cơ thể. Người bệnh thường có mức đường huyết cao khiến gan sản xuất nhiều triglyceride hơn. Kết quả là nồng độ chất béo trung tính trong máu tăng cao hơn so với bình thường.
3. Bệnh gan
Khi gan bị tổn thương hoặc suy yếu sẽ không thể xử lý tốt triglyceride được. Quá trình trao đổi chất bị rối loạn dẫn đến việc tích tụ nhiều chất béo trong máu, khiến nồng độ triglyceride tăng cao và gây nguy hiểm cho sức khỏe.
4. Viêm khớp dạng thấp
Viêm khớp dạng thấp không chỉ ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch mà còn tác động đến chuyển hóa lipid. Tình trạng viêm mạn tính làm thay đổi cân bằng chất béo trong cơ thể. Quá trình chuyển hóa triglyceride bị rối loạn do các phản ứng miễn dịch khiến nồng độ chất béo trung tính trong máu tăng cao bất thường.
5. Thừa cân và béo phì
Đây là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến triglyceride cao. Mô mỡ dư thừa sẽ sản sinh nhiều acid béo và hormone gây rối loạn chuyển hóa. Cơ thể khó kiểm soát quá trình tích tụ và phân giải chất béo. Việc tăng cân không kiểm soát sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến lipid, điển hình là làm tăng triglyceride.
6. Bệnh tuyến giáp
Bệnh tuyến giáp, đặc biệt là suy giáp, có thể gây rối loạn chuyển hóa triglyceride. Hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong quá trình điều hòa chất béo trong cơ thể. Khi hoạt động của tuyến giáp bị suy yếu, quá trình chuyển hóa lipid bị ảnh hưởng nghiêm trọng, dẫn đến sự tích tụ triglyceride trong máu.
7. Do một số loại thuốc
Một số loại thuốc có thể gây tăng triglyceride như thuốc steroid, thuốc trị tâm thần và thuốc điều trị huyết áp có thể ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo. Sử dụng những loại thuốc này trong thời gian dài có thể làm thay đổi cân bằng lipid trong cơ thể. Do đó, bệnh nhân cần được theo dõi chặt chẽ và điều chỉnh để tránh nguy cơ triglyceride cao.
Các yếu tố nguy cơ của triglyceride cao
- Tuổi cao.
- Tiền sử gia đình có thành viên bị cholesterol cao hoặc triglyceride cao.
- Phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh.
- Phụ nữ mang thai.
- Người nhiễm HIV.
- Rối loạn chuyển hóa lipid.
- Có nguồn gốc Nam Á (từ Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và các quốc gia khác trong khu vực)
- Lạm dụng rượu. (3)
Triệu chứng của triglyceride cao trong máu
Nhiều người bệnh không biết bản thân có mức triglyceride cao do không có triệu chứng rõ trong thời gian đầu. Phần lớn người bệnh chỉ phát hiện ra chỉ số triglyceride cao khi đi xét nghiệm máu trong các đợt khám sức khỏe định kỳ hoặc khi thăm khám, điều trị một bệnh lý khác.
Một số dấu hiệu gián tiếp có thể xuất hiện như:
- Tình trạng béo phì.
- Vòng eo to hơn bình thường.
- Cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng.
- Dễ bị bầm tím trên da.
- Đau ngực hoặc các triệu chứng tim mạch cũng có thể xuất hiện ở những trường hợp có mức triglyceride rất cao.
Triglyceride cao ảnh hưởng sức khỏe ra sao?
Triglyceride cao làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch, khiến thành mạch máu bị dày lên và mất tính đàn hồi, nguy cơ gây đột quỵ, nhồi máu cơ tim và bệnh tim. Triglyceride cực cao cũng có thể gây viêm tụy cấp tính đe dọa đến tính mạng người bệnh.
Nồng độ triglyceride cao thường là dấu hiệu của các tình trạng khác làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim và đột quỵ, bao gồm béo phì và hội chứng chuyển hóa - một nhóm các tình trạng bao gồm quá nhiều mỡ quanh eo, huyết áp cao, triglyceride cao, lượng đường trong máu cao và mức cholesterol bất thường.
Nồng độ triglyceride cao cũng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý như:
- Tiền đái tháo đường hoặc bệnh đái tháo đường type 2.
- Hội chứng chuyển hóa là tình trạng huyết áp cao, béo phì và lượng đường trong máu cao xảy ra cùng lúc, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim.
- Nồng độ hormone tuyến giáp thấp (suy giáp).
- Một số tình trạng di truyền hiếm gặp ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa chất béo thành năng lượng trong cơ thể.
Phương pháp chẩn đoán xét nghiệm triglyceride cao
Để chẩn đoán nồng độ triglyceride cao trong cơ thể, bác sĩ sẽ chỉ định người bệnh làm xét nghiệm máu. Trước đó, người bệnh thường được hướng dẫn nhịn ăn từ 8-10 giờ để đảm bảo kết quả chính xác.
Xét nghiệm lipid toàn phần sẽ đo lường các chỉ số như tổng cholesterol, triglyceride, LDL cholesterol và HDL cholesterol. Mức triglyceride được coi là bình thường khi dưới 150 mg/dL, từ 150-199 mg/dL được đánh giá là giới hạn cao, và trên 200 mg/dL được xem là cao, trên 500 mg/dL là rất cao.
Ngoài xét nghiệm máu, bác sĩ còn thực hiện đánh giá toàn diện với các chỉ số như đường huyết, chức năng gan và thận. Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh như siêu âm tim, mạch máu có thể được chỉ định thực hiện để bác sĩ có đánh giá chính xác hơn.
Chỉ số triglyceride cao được điều trị như thế nào?
Điều trị triglyceride cao là một quá trình tổng thể, đòi hỏi sự kết hợp nhiều phương pháp y khoa và thay đổi lối sống. Mục tiêu chính của điều trị là giảm thiểu nguy cơ tim mạch và các biến chứng do triglyceride cao.
1. Điều trị thay đổi lối sống
Thay đổi lối sống là biện pháp quan trọng trong điều trị triglyceride cao. Bệnh nhân cần xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, giảm tiêu thụ đường và chất béo bão hòa. Tập thể dục thường xuyên, với ít nhất 150 phút hoạt động cường độ trung bình mỗi tuần, sẽ giúp cải thiện chuyển hóa lipid. Duy trì cân nặng hợp lý, bỏ thuốc lá và hạn chế sử dụng rượu bia sẽ góp phần nâng cao hiệu quả điều trị.
2. Điều trị thuốc
Khi các biện pháp thay đổi lối sống không đủ hiệu quả, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị bằng một số loại thuốc như:
- Statin: Thường được chỉ định nếu người bệnh có lượng cholesterol thấp hoặc có tiền sử tắc nghẽn động mạch, đái tháo đường.
- Fibrate: Một số thuốc fibrate như fenofibrate, gemfibrozil có thể làm giảm mức triglyceride. Tuy nhiên, chống chỉ định dùng fibrate nếu người bệnh mắc bệnh về thận hoặc gan nặng.
- Dầu cá: Còn được gọi là axit béo omega-3, có thể giúp hạ triglyceride. Các chế phẩm dầu cá theo toa như Lovaza, chứa nhiều axit béo hoạt động hơn nhiều loại thực phẩm bổ sung không kê đơn. Dầu cá dùng ở mức cao có thể ảnh hưởng đến quá trình đông máu, vì vậy cần trao đổi kỹ với bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thực phẩm bổ sung nào.
- Niacin: Giúp làm giảm triglyceride và LDL cholesterol.Người bệnh nên dùng niacin theo hướng dẫn của bác sĩ để tránh gây tương tác thuốc khác và tác dụng phụ không mong muốn.
Biện pháp phòng ngừa chỉ số triglyceride tăng cao trong máu
Để phòng ngừa triglyceride tăng cao trong máu, biện pháp tốt nhất là xây dựng lối sống lành mạnh bằng cách:
- Tập thể dục thường xuyên: Vận động ít nhất 5 buổi/tuần, mỗi buổi tập khoảng 30 phút với các bài tập phù hợp. Tập thể dục thường xuyên có thể làm giảm triglyceride và tăng HDL cholesterol.
- Giảm lượng đường và carbohydrate tinh chế: Carbohydrate đơn giả như đường và thực phẩm làm từ bột mì trắng hoặc fructose có thể làm tăng triglyceride.
- Giảm lượng calo nạp vào: Nếu bị tăng triglyceride máu nhẹ đến trung bình, người bệnh nên tập trung vào việc cắt giảm calo. Lượng calo dư thừa được chuyển hóa thành triglyceride và được lưu trữ dưới dạng chất béo. Giảm lượng calo sẽ làm giảm triglyceride.
- Sử dụng chất béo lành mạnh: Thay chất béo bão hòa có trong thịt bằng chất béo lành mạnh có trong thực vật như dầu ô liu, dầu hạt cải, ăn cá giàu axit béo omega-3. Đồng thời, tránh chất béo chuyển hóa, thực phẩm có dầu hoặc chất béo hydro hóa.
- Hạn chế uống rượu: Rượu chứa nhiều calo và đường và có tác dụng đặc biệt mạnh đối với triglyceride. Nếu bị tăng triglyceride máu nghiêm trọng, tốt nhất nên tránh uống rượu.
Câu hỏi thường gặp
1. Sự khác nhau giữa triglyceride cao và cholesterol cao?
Triglyceride và cholesterol đều là loại chất béo trong máu nhưng có những đặc điểm khác nhau. Triglyceride là dạng chất béo dự trữ năng lượng, còn cholesterol là chất cần thiết để xây dựng các tế bào và sản xuất hormone. Triglyceride cao thường liên quan đến chế độ ăn và lối sống, còn cholesterol cao phụ thuộc nhiều vào yếu tố di truyền. Cả hai đều gây nguy hiểm cho hệ tim mạch nếu ở mức độ cao.
2. Người có chỉ số triglyceride cao bao lâu nên xét nghiệm một lần?
Đối với người có tiền sử triglyceride cao, nên đi xét nghiệm định kỳ mỗi 6 tháng đến 1 năm 1 lần. Trẻ em nên xét nghiệm ít nhất một lần trong độ tuổi từ 9-11 tuổi và thêm một lần nữa trong độ tuổi từ 17-21 tuổi. Người có yếu tố nguy cơ như béo phì, đái tháo đường hoặc bệnh tim mạch cần kiểm tra thường xuyên hơn.
3. Ăn gì để giảm chỉ số triglyceride cao trong máu?
Người bệnh nên bổ sung những thực phẩm sau để giúp cải thiện chỉ số triglyceride cao: bánh mì, ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứt, yến mạch, các loại đậu, dầu thực vật, bơ, các loại cá béo, trái cây và rau quả nhiều màu sắc…
4. Khi nào nên gặp bác sĩ?
Người bệnh nên đến gặp bác sĩ để kiểm tra chỉ số triglyceride nếu có các yếu tố nguy cơ như tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch, béo phì, hoặc đang mắc các bệnh như đái tháo đường, tăng huyết áp… Người khỏe mạnh cũng nên thăm khám định kỳ để giúp phát hiện sớm và kiểm soát triglyceride hiệu quả, giảm nguy cơ biến chứng tim mạch.
Để đặt lịch khám, tư vấn và điều trị trực tiếp với các bác sĩ chuyên khoa tim mạch tại Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, Quý khách có thể liên hệ theo thông tin sau:
Triglyceride cao không được kiểm soát sẽ làm tăng nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim, viêm tụy… Vì vậy, mỗi người nên chủ động thăm khám, xét nghiệm máu định kỳ để có biện pháp đưa triglyceride về mức bình thường. Đồng thời, kết hợp với xây dựng lối sống lành mạnh, dinh dưỡng khoa học và tập luyện đều đặn để đảm bảo các chỉ số lipid máu trong giới hạn tốt.
